World Blend Café: Moroccan Moods, 23 juni 2017 verslag

23 juni 2017- inJazz- LantarenVenster, Rotterdam

Thema

Verandering van focus biedt nieuwe kansen. Door de oriëntatie op de Anglo-Amerikaanse jazz scene te verleggen naar die van de Maghreb-landen ontstaan nieuwe mogelijkheden. Zo is Marokko van oudsher een kruispunt van muzikale invloeden (praktijk, instrumenten en stijlen). In 2019 is het 50 jaar geleden dat de eerste migranten uit Marokko naar Nederland zijn gekomen. Wat zijn de mogelijkheden om vandaag tussen beide landen muzikale bruggen te bouwen? Er bestaat immers een rijkgeschakeerde muziek markt, hoe ziet die er uit en wat zijn de kansen?

Panel

Brahim El Mazned (Timitar Festival, Visa For Music- MA); Rajae El Mouhandiz (zangeres, storyteller- NL/MA); Wijnand Hollander (Stichting Inclusive- NL)Moderator: Stan Rijven (World Music Forum- NL)

Introductie van de panelleden

Brahim El Mazned (BeM): Over tien dagen begint de 14e editie van mijn Timitar Festival in Agadir. Ik organiseer ook de expo/conferentie Visa for Music in Rabat. Vorig jaar trad het Ahaddaf Quartet er op, die ik vorig jaar ontdekte op het Dutch Delta Sounds Festival. Daarnaast coördineer ik het Afrique en Capitale in Rabat. Dat is een maand lang moderne kunst en muziek, conferenties met artiesten uit heel Afrika. Ik ben zeer begaan met traditionele Marokkaanse muziek. Ik heb 14 jaar de berbermuziek verdedigd met mijn Timitar Festival. Dat is een succesvol festival; bijna elke dag komt er een half miljoen mensen op af. In mijn vrije tijd heb ik gewerkt aan ‘Aïta Anthologie. Chikhates & Chioukhs de l’Aïta’, dat een overzicht geeft van een bijna verdwenen traditie van Marokkaanse vrouwenmuziek. Deze cd-box bevat tien albums en een uitgebreid boekwerk. Het werk met de Engelse vertaling zal binnenkort via bibliotheken wereldwijd verspreid worden.

Rajae El Mouhandiz (ReM): Ik ben zangeres, geboren in Marokko, opgegroeid in Amsterdam en woonachtig in Rotterdam. Mijn achtergrond is klassieke muziek, maar ik voelde dat er geen brug werd geslagen naar de demografie die verandert. Dit trek ik me heel erg aan. Ik heb me lang bezig gehouden met muziek en kunst, maar ik vroeg me ook af waarom ik niet meer mensen (migranten) zie in de instituten en bij concerten. Met een beurs heb ik in Cambridge University en later in New York geleerd om data-artist te worden. In twee jaar tijd heb ik in Nederland veel mensen gesproken over waarom er geen betrokkenheid is, waarom het politieke speelveld ons beleid, de subsidiëring en het programmeren aan het beïnvloeden is. Waarom blijven heel veel grassroots initiatieven ongesubsidieerd. Met behulp van (wijlen) Doro Siepel (Theater Zuidplein, Rotterdam) en andere mentoren heb ik 60 vragen opgesteld waar ik een antwoord op wilde.

We hebben onderzoek gedaan naar wie deze mensen zijn en waar ze naar toe gaan (plaatje dia).

Wijnand Hollander (WH) : ik ben een van de twee organisatoren van Marmoucha. Met een medestudent (Said) organiseerde ik in 1998 een concert met Marokkaanse en Nederlandse/Marokkaanse muzikanten in Paradiso, omdat die normaal in party-centra en sporthallen plaatsvonden. In die tijd werd er op de poppodia nauwelijks aandacht aan geschonken. Inclusive ben ik gestart toen ik bij de Anton Philipszaal, Lucent Danstheater en Zuiderstrandtheater werkte, omdat ze er hun reguliere programmering wilden uitbreiden. Het theater is geen producent en er was weinig aanbod, zodoende. Onder meer het Turkish Delight Festival en Maghreb Den Haag Festival zijn hier uit voortgekomen. Dit doe ik nu twee jaar.

Daarnaast ben ik parttime theaterprogrammeur, breng ik Nederlandse artiesten naar Marokko en organiseer ik mede Medfest, een initiatief van Emir Barhan. Hij is een expert in Turkse muziek. We zijn op zoek naar Mediterraanse experts, zodat we september 2018 een Medfest kunnen organiseren waar verschillende podia door het land aan meedoen.

We hebben het over music, Maghreb, markt en mogelijkheden. Zou je- Brahim- een schets kunnen geven van de Marokkaanse muziekwereld?

– BeM: Muziek in Marokko is het ritme van ons leven. Muziek is vaak buiten. We vieren het leven vooral in de zomer, tijdens de rites de passage. De muziek is heel divers want Marokko is een oud land en er zijn veel invloeden – Afrikaanse, Berber, Joodse, Andalusische, Arabische, Mediterraanse. We hebben een kustlijn van 1300 km waar mensen en hun muziek zijn aangekomen uit de Caraïben, Europa, Afrika. In de Sahara is er de blues jazz, griot, berbermuziek, in Fez vind je Andalusische cultuur. In de havens is er gnawa, in Marrakech is er popmuziek, in de grote steden urban: jazz, metal, electro, hiphop. In de bergen traditionele muziek. Muzikaal gezien is Marokko een van de meest rijke Afrikaanse landen. Er zijn 200 zo’n festivals. Vroeger bij het oversteken van de rivieren (er waren nog geen bruggen) kwamen de mensen samen om te bidden, handel te drijven en zaken te doen. Muziek is altijd en overal aanwezig.

We zijn op InJazz, de oorsprong van jazz heeft veel te maken met muziek uit de Arabische en de Afrikaanse wereld. Zelfs het woord jam is een Arabisch woord.

– ReM: Ja, kijk maar naar Love Supreme. Tien jaar terug luisterde ik naar John Coltrane en ontdekte dat de baslijn een gnawa-baslijn is. We zouden een DNA-test moeten doen in de muziek. Daar zal vast uit blijken dat we allemaal naar elkaars muziek luisteren.

Wijnand je gaat meer over rock en pop dan traditionele muziek, klopt dat?

– WH: Wat ik naar Marokko breng is modern, hoe harder hoe beter! Wat ik hier naar toe haal is heel verschillend, het is afhankelijk van het podium. Dus het kan heel klassiek zijn, of juist modern, ik leg me daar niet op vast. Er is overal wel een publiek voor.

Rajae, volgens jou is Marokko de poort naar Afrika, hoe en waarom?

– ReM: Als ik in Marokko ben, ben ik Nederlander, daar moet ik mijn wortels onderzoeken. Ik denk dat Rabat de culturele hoofdstad van Afrika is. Als je ziet wat Brahim voor elkaar krijgt… Hij zorgt ervoor dat Afrika een plek krijgt in het Noorden, het ligt vlakbij Europa en het Midden-Oosten. Echter, artiesten kunnen vaak niet geboekt worden in Europa vanwege visa-problemen. Marokko is een land waar de markt en de dialoog kan plaatsvinden, net zoals culturele diplomatie en soft power. Als ik de trein neem in Marokko ontmoet ik allerlei mensen, Afrikanen, Chinezen, maar ook veel Europese gelukszoekers.

– BeM: Meer dan 50.000 migranten hebben papieren in de laatste twee, drie jaar gekregen zodat ze in Marokko kunnen werken. Nu is er een grote gemeenschap Afrikaanse muzikanten, waardoor de muzikale stijl verandert. Als ze door willen reizen naar Europa, wat vaak niet lukt, blijven ze in Marokko. Ook Europeanen, Fransen en Spanjaarden. Er is veel aan het veranderen. Marokko investeert bijvoorbeeld in Afrika en maakt sinds afgelopen jaar deel uit van de Afrikaanse Unie en de West-Afrikaanse zakengemeenschap. Veel Afrikaanse landen kennen een economische groei van 5 tot 10%. Al deze landen hebben een nieuwe markt, zelfs voor Europese artiesten.

In Marokko zijn er 200 festivals, gaat het om traditionele muziek festivals of kunnen er ook jazzmuzikanten spelen?

– BeM: We hebben grote internationale festivals. Zo betsaat het Gnawa Festival in Essaouira al 20 jaar, het Timitar van Agadir 14 jaar en het Festival de Fès des Musiques Sacrées du Monde meer dan 20 jaar. Er bestaat een jazztraditie in Marokko, dat begon al bij de komst van het Amerikaanse leger. Er zijn nu ook jazzclubs en vijf grote jazzfestivals, waaronder Jazzablanca. We hebben al tien jaar een Europees jazzfestival in Rabat wat door de Europese Unie wordt georganiseerd. Europeanen, waaronder altijd Nederlanders, spelen dan het eerste deel; het tweede deel jammen ze met Marokkaanse groepen.

– ReM: In Nederland hebben we goede conservatoria, maar er ontbreekt iets: er is geen interesse in Marokkaanse of Afrikaanse muziek. Als je strategisch wilt denken, als je de markt wilt laten werken moeten de conservatoria en de industrie een dialoog aangaan op Nederlandse festivals. Voor mij is het ook moeilijk om hier in Nederland een showcase te krijgen. De tijd van assimilatie is voorbij, niet meer te luisteren naar de politiek in Den Haag, laten we elkaar muzikaal leren kennen. Als het alleen maar gaat om Nederlandse artiesten naar Marokko te laten spelen dan verspeel je kansen. En wat is eigenlijk Nederlands? Er wonen 400.000 Marokkanen in Nederland, laten we samen muziek maken. Muzikaal gezien is de kwaliteit erg hoog, maar we neigen naar eiland-gedrag.

Zaal reacties

– Bas Springer (muziekjournalist): Acht jaar werk ik voor de publieke omroep als muzieksamensteller voor een multicultureel programma. Waarom denk je dat de publieke radio geen muziek uit Turkije of Marokko draait? Is het omdat ze in Hilversum te conservatief zijn of vinden de artiesten hun weg niet?

– – ReM: Zelfs als je mensen kent, moet je mensen inhuren zoals een plugger. Ik denk dat er wel veel interesse bestaat, maar dat het politiek wordt tegengehouden. Nederland is een klein land en alle artiesten vechten voor een plekje. Er zijn twee onderzoeken gedaan, een door De Correspondent, over de aanwezigheid van Nederlandse vrouwen op de radio. Dat is niet veel, laat staan de culturele diversiteit. Als je bedenkt dat onze ouders met niets naar Nederland kwamen. Het heeft gewoon tijd nodig.

– Fer Abrahams (radiomaker): Er is een radiostation FunX bedoeld voor stedelingen, ze zenden uit in vier grote steden. Ze trekken veel jongeren aan en draaien Marokkaanse en Turkse muziek. Hopelijk zal de zender op een dag in heel Nederland te horen zijn.

– WH: we hebben wel vier of vijf van zulke zenders nodig. Ik ken de mensen van FunX, ze doen het heel goed, maar er is zoveel meer dan alleen urban.

– ReM: Hun doelgroep is millennials, er is geen plan voor de oudere generatie. Ze zijn ook cultureel divers maar ze zenden niet veel vrouwen uit.

– Lobke Aelbrecht (Flanders Arts Institute): Ik wil hieraan toevoegen dat er in België ook een jonge cultureel diverse zender is. Recent hadden we een wereldmuziek netwerkbijeenkomst en een onderzoeker van de VRT vertelde iets schokkends, namelijk een van de redenen dat er geen Turkse of Marokkaanse muziek wordt gedraaid, is omdat er heel veel klachten komen. Ik hoop dat het Nederlandse publiek iets progressiever is.

Dat vermoedelijk wel, maar de programmeurs niet, bijna alles is uit de media verdwenen

– ReM: Er is een oplossing: Youtube, FaceBook, SoundCloud.

We gaan naar 2019: 50 jaar migratie. Wat zijn de mogelijkheden?

– BeM: We zaten nog nooit zo dicht en zo ver van elkaar. We zitten qua milieuproblematiek, conservatisme en terrorisme in hetzelfde schuitje. Met cultuur kunnen we zaken doen en brengen we vrede. Live optredens zijn belangrijk vooral nu, iedereen is bang voor iedereen. Als ik een headliner uit Amerika boek, is het meer voor de pers. Het publiek komt voor de andere bands. Er is veel conservatisme, maar iedereen is blij een gay artiest uit de LGBT-gemeenschap te zien. We weten te weinig van elkaar. De beste muzikanten uit de Rif wonen in België en daar worden grote raï-artiesten geboekt. Nederland (bijvoorbeeld Heineken) is zeer aanwezig in Marokko. Het is belangrijk om in 2019 aan Marokkanen hier te laten zien dat Marokko veranderd is na 50 jaar. Rajae komt naar Marokko om onderzoek te doen, zulke culturele uitwisselingen zijn belangrijk.

– ReM: Migranten zijn in de tijd blijven steken. Zonder sterke identiteit zijn jongeren kwetsbaar voor religie. Muziek is het medicijn. Wij als sector, kunnen een manier vinden om programma’s te organiseren om daar Marokko en Maghreb aan toe te voegen, niet alleen met steun van fondsen maar ook door te praten met commerciële bedrijven.

– WH: Ik adviseer Nederlandse artiesten om naar Visa for Music in Rabat te gaan en je te laten inspireren en kennis te maken met de muziek en artiesten.

Presentatie Aïta Anthologie

Een eerste burg tussen Marokko en Nederland wordt geslagen: Brahim El Mazned overhandigt de eerste 10-delige cd-box Aïta Anthologie aan Floris Vermeulen, Secretaris Muziek van het Fonds Podium Kunsten.